Erthygl wadd yw hon a ysgrifennwyd gan Ofwat a'r Cyngor Defnyddwyr Dŵr.
Ers 1 Ebrill 2025, mae biliau dŵr ledled Cymru wedi cynyddu.
Y rheswm dros hynny yw bod Ofwat, y rheoleiddiwr dŵr, wedi cymeradwyo’r buddsoddiad sydd ei angen i gyflawni cynlluniau cwmnïau dŵr ar gyfer 2025-2030 yn ei ‘benderfyniadau terfynol’ o ran Adolygiad Prisiau 2024 (PR24).
Wrth wneud y penderfyniadau hyn, mae Ofwat wedi gweithio’n agos gyda chwsmeriaid a rhanddeiliaid, megis y Cyngor Defnyddwyr Dŵr a Cyfoeth Naturiol Cymru, i gael dealltwriaeth drylwyr o’r hyn y dylai cwmnïau fod yn ei gyflawni ar gyfer cwsmeriaid a’r amgylchedd yn awr, yn ogystal ag yn y tymor hwy. Mae’r gwaith hwn yn cynnwys mynd i'r afael â gorlifiadau stormydd, lleihau gollyngiadau, a chynnal a gwella cronfeydd dŵr.
Yn ystod y pum mlynedd nesaf, mae'n rhaid i gwmnïau Dŵr Cymru a Hafren Dyfrdwy gyflawni gwelliannau sylweddol i'r system ddŵr a'u gwasanaethau i gwsmeriaid. Mae maint y buddsoddiad sydd ei angen, a chost gynyddol ei ariannu, yn golygu y bydd yn rhaid i filiau godi.
Mae'r erthygl hon yn nodi'r hyn y bydd y biliau'n talu amdano, a pha gymorth sydd ar gael gan eich cwmni dŵr i helpu gyda biliau.
Beth fydd yn cael ei gyflawni dros Gymru
Bydd cyfanswm o £6.3bn yn cael ei wario gan gwmnïau dŵr yng Nghymru rhwng 2025 a 2030.
O’r swm hwn, bydd £1.7bn yn mynd tuag at fodloni’r gofynion newydd a bennir gan Cyfoeth Naturiol Cymru o dan Raglen Genedlaethol yr Amgylchedd – saith gwaith yn fwy na’r hyn a sicrhawyd yn yr Adolygiad Prisiau diwethaf yn 2019. Mae'r Rhaglen yn nodi'r camau y mae angen i gwmnïau eu cymryd i wneud afonydd a moroedd yn lanach, drwy leihau'r niwed o orlifoedd stormydd, gwella safonau trin dŵr gwastraff, a lleihau llygredd maetholion.
Bydd cyllid ychwanegol yn cael ei wario ar faterion megis gwella gwytnwch asedau, lleihau gollyngiadau a diogelwch cronfeydd dŵr.
Ffigur 1: Buddsoddiad arfaethedig cwmnïau dŵr yng Nghymru 2025-30
Ffynhonnell: Ofwat
Fel rhan o PR24, cynhyrchodd y ddau gwmni gynlluniau manwl, yn egluro’r hyn y maent am ei wneud dros y pum mlynedd nesaf a’r modd y byddant yn cyflawni gofynion cyfreithiol. Mae Ofwat wedi adolygu a herio'r cynlluniau hyn i sicrhau eu bod yn effeithlon, yn angenrheidiol ac yn darparu gwerth am arian, gan wasgaru costau buddsoddi yn deg rhwng cwsmeriaid presennol a chwsmeriaid y dyfodol.
Mae Dŵr Cymru a Hafren Dyfrdwy wedi derbyn eu penderfyniadau, ac erbyn hyn yn gweithio i gyflawni eu cynlluniau yng Nghymru.
Bydd Ofwat yn monitro perfformiad cwmnïau'n agos dros y pum mlynedd nesaf. Os na fydd cwmnïau'n cyrraedd eu targedau, maent yn wynebu cosbau awtomatig, a adlewyrchir mewn biliau llai. Fodd bynnag, mae yna gymhellion i guro'r targedau, a bydd perfformiad da yn cael ei wobrwyo.
Bydd Ofwat yn parhau i fynd ar drywydd pryderon ynghylch perfformiad parhaus, gwytnwch ariannol, neu gyflawni buddsoddiad gyda mwy o waith monitro ac ymgysylltu, gan osod disgwyliadau clir o ran pa gamau gweithredu sydd eu hangen. At hynny, mae’n cyflwyno mesurau goruchwylio ychwanegol ar gyfer y rheini sy’n perfformio’n wael yn gyson, a rheolaethau cryfach er mwyn gallu cymryd cyllid yn ôl a'i ddychwelyd i gwsmeriaid os nad yw cwmnïau'n cyflawni eu cynlluniau.
Effaith ar filiau cwsmeriaid
Ofwat sy'n gosod y cap ar yr hyn y gall cwmnïau dŵr ei godi yn ystod y cyfnod o bum mlynedd.
Bydd y cwmnïau dŵr, wedyn, yn penderfynu o fewn y terfyn hwnnw faint y byddant yn ei godi ar eu cwsmeriaid unigol bob blwyddyn. Caiff y penderfyniad hwnnw ei lywio gan lefel y buddsoddiad sydd ei angen i gyflawni’r gwelliannau i’r seilwaith a’r gwasanaethau y maent wedi’u cynllunio.
Mae Dŵr Cymru a Hafren Dyfrdwy wedi nodi eu taliadau blynyddol ar gyfer 2025-26 ar eu gwefannau.
At hynny, mae llawer o gostau eraill yr aelwyd yn codi, felly bydd y cynnydd hwn mewn biliau yn effeithio ar bawb, ac yn anodd eu fforddio i lawer o bobl.
Mae Ofwat a’r Cyngor Defnyddwyr Dŵr wedi herio cwmnïau i wella'r cymorth sydd ar gael i gwsmeriaid, ac mae Dŵr Cymru a Hafren Dyfrdwy wedi cynyddu'r ddarpariaeth o filiau cymorthdaledig, a elwir yn ‘dariffau cymdeithasol’ ar gyfer y rheini a all fod eu hangen.
Mae’r Cyngor Defnyddwyr Dŵr, hefyd, wedi bod yn galw am gyflwyno tariff cymdeithasol sengl ledled Cymru a Lloegr, i ddileu tlodi dŵr erbyn 2030. Mae Deddf Dŵr (Mesur Arbennig) 2025 bellach wedi gwneud hyn yn bosibl yn Lloegr.
Pa gefnogaeth sydd ar gael i gwsmeriaid?
Y Cyngor Defnyddwyr Dŵr yw'r llais annibynnol ar gyfer defnyddwyr dŵr yng Nghymru a Lloegr. Mae hyb y Cyngor Defnyddwyr Dŵr yn llawn gwybodaeth, syniadau ac offer defnyddiol i helpu i leihau biliau dŵr neu gael mynediad at gymorth ariannol, gan gynnwys cyngor ar y gwahanol fathau o gynlluniau cwmnïau dŵr. Dylech fwrw golwg yma yn y lle cyntaf, er mwyn cymryd camau cyflym cyn i filiau ddod yn broblem.
Os ydych chi, neu rywun rydych chi'n ceisio'i gefnogi, yn poeni am dalu'r bil dŵr, mae yna gamau y gallwch chi eu cymryd. Dyma dri awgrym gorau’r Cyngor Defnyddwyr Dŵr o ran cael cymorth ariannol.
1. Mynnwch air â'ch cwmni dŵr. Mae cwmnïau dŵr yn deall y bydd angen cymorth ar rai pobl, ac mae’n bwysig siarad â nhw. Gallai sgwrs arwain at filiau is trwy dariff cymdeithasol y cwmni dŵr, neu gefnogaeth gan gynlluniau cymorth eraill, megis WaterSure. Gall y cynllun hwn gapio biliau cwsmeriaid â mesurydd sy’n derbyn budd-daliadau prawf modd, sy’n defnyddio mwy o ddŵr oherwydd cyflwr meddygol neu sydd â thri neu fwy o blant. Os ydych eisoes mewn dyled, mae’n bosibl y bydd eich cwmni dŵr, hefyd, yn gallu eich cefnogi i ddychwelyd i’r cyfeiriad cywir gyda thaliadau. Fe allwch wirio'r cwmni dŵr sy'n gweithredu yn eich ardal chi, neu ardal y person rydych chi’n ei gefnogi yma.
- Mae gan naill gwmni dŵr a’r llall sy’n gweithredu yng Nghymru dudalennau i’ch arwain drwy eu cymorth penodol:
- Safle meicro cymorth Dŵr Cymru
- Safle meicro cymorth Hafren Dyfrdwy
2. Rhowch gynnig ar fesurydd dŵr. Defnyddiwch gyfrifiannell mesurydd dŵr y Cyngor Defnyddwyr Dŵr i gael syniad a fyddech mewn gwell sefyllfa o roi cynnig ar fesurydd dŵr. Yng Nghymru, mae gyda chi ddwy flynedd i roi cynnig ar fesurydd, gyda'r dewis i newid yn ôl i daliadau heb fesurydd os ydych yn anhapus.
3. Gwnewch gais am yr hyn sydd gyda chi’r hawl iddo mewn budd-daliadau a chymorth arall. Mae gan y Cyngor Defnyddwyr Dŵr gyfrifiannell ‘gwell ei fyd’ y gallwch chi neu'r person yr ydych yn ei gefnogi ei ddefnyddio i archwilio pa fudd-daliadau a chymorth arall y gallech fod â hawl iddynt. Yng Nghymru, mae Advicelink Cymruyn cynnig gwasanaeth tebyg. Mae rhagor o wybodaeth a lincs ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru, ‘hawliwch yr hyn sy’n ddyledus i chi’.
4. Yn olaf, ystyriwch ychwanegu eich hun, neu berson rydych yn ei gefnogi, at gofrestr gwasanaethau blaenoriaeth y cwmni dŵr. Mae gwasanaethau blaenoriaeth yn cynorthwyo cwsmeriaid a allai fod arnynt angen cymorth ychwanegol oherwydd salwch, anabledd neu rwystrau iaith. Gallwch ddarllen mwy am y gwasanaeth hwn ar dudalen y Cyngor Defnyddwyr Dŵr: Cymorth ychwanegol am ddim – gwasanaethau blaenoriaeth. Mae’r naill gwmni dŵr a’r llall yng Nghymru (a phob un yn Lloegr) yn caniatáu i gwsmeriaid gofrestru ar gyfer y cymorth hwn:
- Cofrestr Gwasanaethau Blaenoriaeth – Dŵr Cymru. At hynny, gallwch ofyn am gopi neu lenwi’r ffurflen dros y ffôn, ar 0800 052 0145. Fel arall, gallwch ofyn am un drwy neges destun ar y ffôn, neu anfon neges destun i 18001, a'r rhif rydych am ei ffonio.
- Help pan fyddwch ei angen – Hafren Dyfrdwy. Gallwch, hefyd, gysylltu â'r cwmni ar y llinell ymholiadau bilio 0330 678 0679.
Os hoffech gysylltu ag unrhyw un ynghylch cynnwys yr erthygl hon, anfonwch air at Ofwat neu’r Cyngor Defnyddwyr Dŵr.
Paratowyd yr erthygl wadd hon gan Kate Evans, Pennaeth Cymru, Ofwat; Geraint Davies, Uwch Gydymaith Polisi Cwsmeriaid, Ofwat a Lia Moutselou, Uwch Arweinydd Polisi Cymru, y Cyngor Defnyddwyr Dŵr.
Barn Ofwat a / neu’r Cyngor Defnyddwyr Dŵr yw’r holl safbwyntiau ac nid barn Ymchwil y Senedd.
