Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ei Chyllideb Atodol Gyntaf ar gyfer 2021-22 (y Gyllideb Atodol) ar 22 Mehefin 2021. Dyma'r Gyllideb Atodol gyntaf ers cynnal etholiad Senedd Cymru 2021, a dyma’r gyllideb gyntaf, felly, i gael ei phennu gan weinyddiaeth Llywodraeth Cymru yn y Chweched Senedd. Mae'r erthygl hon yn crynhoi'r dyraniadau allweddol sydd wedi'u cynnwys yn y Gyllideb Atodol hon.
Mae'r Gyllideb Atodol yn cynnig newidiadau i'r Gyllideb Derfynol ar gyfer 2021-22 (y Gyllideb Derfynol), gan gynnwys cyfres o benderfyniadau gwariant a gafodd eu gwneud yn ystod y cyfnod yn dilyn y Gyllideb Derfynol. Mae'n dyrannu swm ychwanegol o £1.2 biliwn mewn adnoddau refeniw a chyfalaf i adrannau (sef y 'Terfynau Gwariant Adrannol', neu’r DELs), sy’n cynrychioli cynnydd o 6.2 y cant o'i gymharu â'r Gyllideb Derfynol. I roi hyn yn ei gyd-destun, yn y Gyllideb Atodol Gyntaf ar gyfer 2020-21, cafwyd cynnydd o £2.5 biliwn mewn adnoddau refeniw a chyfalaf i adrannau, sef cynnydd cyffredinol o 13.9 y cant, wrth i Lywodraeth Cymru geisio mynd i'r afael â'r heriau cynnar o ymateb i argyfwng COVID-19.
Mae'r ffeithlun isod yn dangos y newidiadau a gafwyd mewn dyraniadau adrannol yn y Gyllideb Atodol ddiweddaraf hon:
Prif ffigurau’r Gyllideb Atodol Gyntaf ar gyfer 2021-22, sy’n dangos y newidiadau o’r Gyllideb Derfynol ar gyfer 2021-22 (£m).
*Heb gynnwys tua £700 miliwn mewn incwm ardrethi annomestig.
**Yn cynnwys dyraniad o £387 miliwn mewn refeniw anghyllidol yn sgil benthyciadau i fyfyrwyr.
CD: Y Gyllideb Derfynol wedi’i hailddatgan ar gyfer 2021-22.
CAG: Cyllideb Atodol Gyntaf 2021-22
Mae’r ffigurau wedi’u talgrynnu. Dylech gyfeirio at Gyllideb Atodol Llywodraeth Cymru ar gyfer 2021-22 i gael yr union ffigurau.
Gwneir cymariaethau â'r Gyllideb Derfynol sydd wedi’i hailddatgan ar gyfer 2021-22, sy'n adlewyrchu'r newidiadau a welwyd o ran y portffolios gweinidogol yn dilyn etholiad Senedd Cymru 2021. Cafodd y newidiadau hyn eu cyhoeddi gan Lywodraeth Cymru ar 13 Mai 2021. Mae rhagor o wybodaeth wedi'i chynnwys yn Atodiad 1 o'r Gyllideb Atodol.
Addysg a'r Gymraeg sydd wedi gweld y cynnydd mwyaf yn ei ddyraniad, a hynny mewn termau absoliwt a chanrannol (sef cynnydd o £519.0 miliwn neu 27 y cant). Mae hyn yn cyfrif am 42.6 y cant o gyfanswm y cynnydd a welwyd yn y Gyllideb Atodol. Gyda'i gilydd, mae dwy adran (Addysg a'r Gymraeg, a Chyllid a Llywodraeth Leol) yn cyfrif am dros 70 y cant o gyfanswm yr adnoddau ychwanegol a ddyrannwyd.
Dyraniadau
Mae'r Gyllideb Atodol yn nodi cyfres o gyhoeddiadau cyllido allweddol, gyda swm o £706 miliwn wedi'i ddyrannu ar gyfer yr adferiad yn sgil COVID-19, gan gynnwys:
- £352.2 miliwn i ddarparu seibiant ardrethi busnes am flwyddyn i fusnesau manwerthu, hamdden a lletygarwch sydd â gwerthoedd ardrethol hyd at £500,000 ac elusennau yn ystod 2021-22. Mae Llywodraeth Cymru yn awgrymu y bydd yr estyniad hwn, ynghyd â'r Cynllun Rhyddhad Ardrethi Busnesau Bach, yn golygu na fydd 70,000 o fusnesau yng Nghymru yn talu unrhyw ardrethi yn 2021-22. Dyma'r dyraniad cyllidol mwyaf ar gyfer polisi penodol yn y Gyllideb Atodol;
- £100 miliwn i roi hwb i’r gwaith o adfer y system iechyd a gofal yn sgil y pandemig, gan gynnwys arian ar gyfer offer newydd, mwy o staff a thechnoleg newydd, gyda'r nod o wella gwasanaethau, hybu capasiti a lleihau amseroedd aros;
- £55 miliwn i gefnogi busnesau y mae cyfyngiadau’r coronafeirws yn parhau i effeithio arnynt, fel clybiau nos, digwyddiadau neu leoliadau cynadledda, a busnesau lletygarwch. Gall y busnesau hyn wneud cais i hawlio rhwng £2,500 a £25,000;
- Cyfres o gyhoeddiadau addysg, gan gynnwys £39.2 miliwn ar gyfer dysgu, adfer a chynnydd, £33 miliwn ar gyfer pontio ôl-16 a chymorth dal i fyny mewn perthynas â dysgwyr mewn colegau a dosbarthiadau chweched dosbarth, a £19.3 miliwn i roi cymorth i addysg a lleoliadau blynyddoedd cynnar;
- £70 miliwn mewn adnoddau refeniw i helpu Trafnidiaeth Cymru i dalu costau gweithredu o fis Medi tan ddiwedd mis Tachwedd, “tra bo niferoedd teithwyr a phrisiau teithio'n dal yn ansicr.” Mae hyn ar ben y swm o £177 miliwn sydd wedi'i ddyrannu ar gyfer cefnogi gwasanaethau rheilffyrdd yn ystod 2020-21;
- £30 miliwn ar gyfer ymestyn y Gronfa Adferiad Diwylliannol er mwyn cefnogi'r sector diwylliant, y sector creadigol, y sector digwyddiadau a’r sector treftadaeth. Roedd y Gronfa wedi dyrannu dros £60 miliwn i theatrau, lleoliadau cerddoriaeth, safleoedd treftadaeth, digwyddiadau, amgueddfeydd ac eraill yn ystod 2020-21. Y bwriad gwreiddiol oedd cau’r Gronfa ar 20 Ebrill 2021. Fodd bynnag, dywedodd y Prif Weinidog yn ystod y Cyfarfod Llawn ar 8 Mehefin 2021 y byddai'r Gronfa'n cael ei hymestyn;
- £5 miliwn i helpu plant a phobl ifanc i gael mynediad at weithgareddau sy’n seiliedig ar chwaraeon, diwylliant a chwarae, a £2 miliwn i helpu canolfannau addysg awyr agored preswyl i dalu costau gweithredu dros yr haf.
Dyraniadau COVID-19 yn y Gyllideb Atodol Gyntaf ar gyfer 2021-22 (£m)
Mae'r Gyllideb Atodol hefyd yn cynnwys dyraniadau eraill o gronfeydd wrth gefn Llywodraeth Cymru, gan gynnwys £26 miliwn ar gyfer lansio Rhaglen Gyfnewid Ryngwladol i Gymru ar gyfer Dysgu, a fydd yn disodli rhaglen Erasmus +. Mae swm o £16 miliwn hefyd i gefnogi Maes Awyr Caerdydd, sy’n cynnwys £11 miliwn mewn cyllid refeniw a £5 miliwn mewn cyfalaf, sy'n rhan o grant gwerth £42.6 miliwn i helpu’r maes awyr i “ailstrwythuro ei weithrediadau, a sicrhau ei hyfywedd hirdymor” dros y “tymor canolig”.
Mae swm ychwanegol o £387 miliwn wedi’i ddyrannu i Addysg a'r Gymraeg ar gyfer benthyciadau i fyfyrwyr, sy'n cyfrif am dri chwarter y cynnydd cyffredinol a welwyd ar gyfer yr adran honno (£519 miliwn). Mae’r swm hwn wedi’i ddyrannu fel adnodd anghyllidol (a elwir weithiau yn adnodd 'nad yw’n arian parod'), sydd wedi'i glustnodi ac nad yw felly ar gael i Lywodraeth Cymru at ddibenion ariannu ei chynlluniau gwariant.
Sut mae'r sefyllfa ariannu wedi newid?
Mae dogfennau’r Gyllideb Atodol yn dangos cynnydd net o £1.39 biliwn mewn adnoddau cyllidol o'i gymharu â'r Gyllideb Derfynol. I raddau helaeth, roedd hyn yn adlewyrchu’r £1.35 biliwn mewn cyllid canlyniadol a gafwyd o dan fformiwla Barnett; hynny yw, arian a ddaeth i Lywodraeth Cymru o ganlyniad i benderfyniadau gwariant a wnaed gan Lywodraeth y DU ar gyfer Lloegr mewn meysydd sydd wedi’u datganoli i Gymru. Mae symiau ychwanegol o £735.3 miliwn a £614.7 miliwn wedi'u dyrannu o ganlyniad i gyhoeddiadau a wnaed yng Nghyllideb Llywodraeth y DU ar gyfer 2021 ac yn ei Phrif Amcangyfrifon Cyflenwi ar gyfer 2021-22, yn y drefn honno.
Ym mis Mehefin 2021, cyhoeddodd y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol (OBR) ragolygon treth wedi'u diweddaru ar gyfer Cymru. Roedd y rhagolygon hyn yn darogan cynnydd o 21.3 y cant yn y Dreth Trafodiadau Tir (cynnydd o £49.2 miliwn, i fyny o £231 miliwn), a chynnydd o 4.9 y cant yn y Dreth Gwarediadau Tirlenwi (cynnydd o £1.6 miliwn, i fyny o £32.7 miliwn). Fodd bynnag, yn ôl y rhagolygon ar gyfer Ardrethi Annomestig, disgwylir i incwm ostwng £379.5 miliwn o £1.1 biliwn, sef gostyngiad o 34.5 y cant, yn sgil y seibiant ardrethi busnes y cyfeirir ato uchod.
Mae'r Gyllideb Atodol yn cadarnhau bod swm o £2 biliwn heb ei ddyrannu yn cael ei ddal gan Lywodraeth Cymru mewn cronfeydd wrth gefn. Mae £1.3 biliwn o’r swm hwn yn ymwneud ag adnoddau cyllidol sydd ar gael ar gyfer gwariant o ddydd i ddydd. Ym mis Chwefror 2021, cytunodd Llywodraeth y DU y gallai Llywodraeth Cymru gario swm o £650 miliwn mewn cyllid COVID-19 drosodd o 2020-21 i’w wario yn y flwyddyn ariannol hon, gan gydnabod yr amgylchiadau eithriadol a oedd yn bodoli a chan ymateb i alwadau am hyblygrwydd. Mae hyn ar ben y terfynau y cytunwyd arnynt yn y Fframwaith Cyllidol (gallwch ddarllen mwy am y Fframwaith Cyllidol yn yr erthygl hon gan Ymchwil y Senedd).
Mae Llywodraeth Cymru wedi ailddatgan ei bwriad i fenthyg y swm llawn o £150 miliwn a ganiateir o dan y Fframwaith Cyllidol, sy'n cyfyngu benthyca cyfalaf blynyddol i'r swm hwnnw. Mae hyn yn cyferbynnu â'r Drydedd Gyllideb Atodol ar gyfer 2020-21, pan gafwyd cadarnhad na fyddai Llywodraeth Cymru, wedi iddi adlewyrchu’r uchafswm a ganiateir yn ei chyllidebau blaenorol ar gyfer 2020-21, yn tynnu unrhyw fenthyca cyfalaf ar gyfer y flwyddyn honno wedi’r cyfan. Mewn ymateb i feirniadaeth gan y gwrthbleidiau, nododd Llywodraeth Cymru ei bod wedi ymrwymo i geisio sicrhau terfynau benthyca uwch, gan ailddatgan ei hymrwymiad i fenthyg y swm llawn a oedd ar gael yn 2021-22.
Beth nesaf?
Bydd y Pwyllgor Cyllid yn cynnal sesiwn graffu gyda Rebecca Evans AS, y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol, ar 2 Gorffennaf 2021. Yn dilyn hynny, bydd y Pwyllgor yn cyhoeddi ei adroddiad. Bydd y Gyllideb Atodol hefyd yn cael ei thrafod yn y Cyfarfod Llawn ar 13 Gorffennaf 2021. Gallwch wylio’r ddwy sesiwn dan sylw yn fyw ar SeneddTV. Mae rhagor o wybodaeth am effeithiau Cyllidebau Llywodraeth Cymru ers 2020-21 wedi'i chynnwys yn ein herthygl.
Erthygl gan Owain Davies, Ymchwil y Senedd, Senedd Cymru
