Sut mae menywod a dynion yn cyfrannu at economi Cymru, a sut y gall strategaeth economaidd adlewyrchu hyn?

31 Ionawr 2017  View this post in English | Darllenwch yr erthygl yma yn Saesneg Yn ystod yr wythnosau nesaf, bydd Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau y Cynulliad yn cynnal cyfres o seminarau i glywed gwahanol safbwyntiau ar yr hyn y dylai strategaeth economaidd newydd Llywodraeth Cymru ei gynnwys. Bydd y sesiwn gyntaf, ar 2 Chwefror, yn edrych ar sut y gallai strategaeth economaidd ddiwallu anghenion menywod a dynion yng Nghymru. Cyn hynny, dyma bum gwahaniaeth allweddol rhwng y rolau y mae menywod a dynion yn eu chwarae yn economi Cymru sy’n debygol o lywio’r sesiwn. Mae menywod yn fwy tebygol o weithio yn awr nag yr oeddent 25 mlynedd [caption id="attachment_6921" align="alignright" width="300"] Llun o Google gan Pixnio. Dan drwydded Creative Commons.[/caption] yn ôl, er eu bod yn dal i fod yn llai tebygol o fod mewn gwaith na dynion.   Pan gyhoeddwyd ffigurau gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS) am y tro cyntaf ar gyfer y cyfnod rhwng mis Mawrth a mis Mai 1992, roedd 58.9 y cant o fenywod 16-64 oed yng Nghymru mewn cyflogaeth, o’i gymharu â’r ffigur diweddaraf o 69.9 y cant yn y cyfnod rhwng mis Medi a mis Tachwedd 2016. Yn ystod yr un cyfnod, cynyddodd y ffigur cyfatebol ar gyfer dynion o 71.7 y cant i 75.1 y cant. Mae Cyngor Busnes Menywod Llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi amcangyfrif y gallai sicrhau cydraddoldeb rhwng cyfraddau cyfranogiad economaidd menywod a dynion helpu i economi’r DU dyfu mwy na 10 y cant erbyn 2030. Mae bron i dri chwarter o weithwyr rhan-amser yn fenywod. Dengys ffigurau’r Swyddfa Ystadegau Gwladol fod 286,000 o fenywod yn gweithio’n rhan-amser yng Nghymru, sy’n cyfateb i 73 y cant o’r holl weithwyr rhan-amser. Yn y flwyddyn hyd at fis Medi 2016, roedd gan 85 y cant o’r dynion a oedd mewn cyflogaeth swyddi amser llawn, ac roedd 15 y cant yn gweithio’n rhan-amser. Mewn cyferbyniad, roedd gan 57 y cant o fenywod mewn cyflogaeth swyddi amser llawn, tra roedd 43 y cant yn gweithio’n rhan-amser. Canfu prosiect Menywod yn Ychwanegu Gwerth at yr Economi fod cydberthynas gref rhwng gwaith rhan-amser a galwedigaethau sydd yn bennaf yn cyflogi menywod, fel gwasanaethau personol, gwerthiant a gofal. Yng Nghymru, gwnaeth y prosiect ganfod bod o leiaf 40 y cant o’r swyddi hyn yn debygol o gael eu cynnig ar sail ran-amser, gan gyfyngu ar gyfleoedd i gael gwaith llawn amser. Ar gyfartaledd, caiff menywod eu talu llai yr awr na dynion, ac maent yn fwy tebygol o gael eu talu’n llai na’r cyflog byw Mae dwy ffordd gyffredin o gymharu gwahaniaethau mewn cyflog gweithwyr benywaidd a gwrywaidd – mae’r ddwy ffordd yn dangos bod menywod ar gyfartaledd yn cael eu talu llai yr awr na dynion yng Nghymru ac yn y DU.

• Mae’r prif fesur a ddefnyddir gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol yn cymharu canolrif enillion menywod a dynion sy’n gweithio amser llawn, heb gynnwys taliadau goramser. Gan ddefnyddio’r mesur hwn, 7.5 y cant oedd y bwlch cyflog rhwng y rhywiau yng Nghymru yn 2016 ar gyfer gweithwyr llawn amser, sy’n is na ffigur y DU o 9.4 y cant.
• Dull arall a ddefnyddir i fesur y bwlch cyflog rhwng y rhywiau yw edrych ar enillion canolrif yr awr heb gynnwys goramser ar gyfer yr holl fenywod a dynion sy’n gweithio, oherwydd bod hyn yn ystyried y ffaith bod menywod lawer yn fwy tebygol o weithio’n rhan-amser na dynion. Gan ddefnyddio’r mesur hwn, 15.7 y cant oedd y bwlch cyflog rhwng y rhywiau yng Nghymru yn 2016 ar gyfer yr holl weithwyr, sy’n is na ffigur y DU o 18.1 y cant.

Amlygir goblygiadau’r gwahaniaeth hwn mewn cyflog gan y ffaith bod menywod yn fwy tebygol na dynion o ennill cyflog sy’n llai na’r cyflog byw. Dengys data’r Swyddfa Ystadegau Gwladol, yn seiliedig ar y cyflog byw o £8.25 yr awr ym mis Ebrill 2016, fod 29 y cant o fenywod (172,000) a oedd yn gweithio yng Nghymru yn 2016 yn ennill cyflog a oedd yn is na’r cyflog byw, o’i gymharu â 20.5 y cant (113,000) o ddynion. Mae gweithwyr rhan-amser yn llawer mwy tebygol o ennill llai na'r cyflog byw na gweithwyr amser llawn. Yn 2016, roedd 43.2 y cant o weithwyr rhan-amser benywaidd (109,000) yn ennill llai na'r cyflog byw, o'i gymharu â 53.2 y cant o ddynion sy'n gweithio'n rhan-amser (39,000). Mae menywod a dynion yn tueddu i weithio mewn gwahanol sectorau o economi Cymru, ac mae blaenoriaethau Llywodraeth Cymru o ran sectorau yn effeithio arnynt yn wahanol. Mae cyflogaeth ymhlith dynion a menywod wedi’i chrynhoi mewn gwahanol sectorau o economi Cymru. Yn y flwyddyn hyd at fis Medi 2016, roedd hanner yr holl fenywod a oedd yn gweithio wedi’u cyflogi mewn gweinyddiaeth gyhoeddus, addysg ac iechyd, gan gynrychioli 72 y cant o weithwyr yn y grŵp hwn. Mewn cyferbyniad, caiff dynion eu cyflogi ar draws gwahanol ddiwydiannau, gan gynrychioli mwy na 70 y cant o weithwyr yn y sector amaethyddiaeth a physgota, ynni a dŵr, gweithgynhyrchu, adeiladu, trafnidiaeth a chyfathrebu. Mae menywod yn llai tebygol na dynion o weithio mewn sector sydd wedi’i flaenoriaethu gan Lywodraeth Cymru, gan gynrychioli traean o’r gweithwyr a gyflogir yn y sectorau hyn. Gwnaeth strategaeth economaidd bresennol Llywodraeth Cymru, sef Adnewyddu’r Economi: Cyfeiriad Newydd, ddatblygu dull sy’n seiliedig ar sectorau i dargedu cymorth busnes mewn chwe sector allweddol, a gynyddwyd i naw yn ddiweddarach. Mae canran y gweithwyr benywaidd yn y sectorau hyn wedi ei nodi yn y graff isod. [caption id="attachment_6918" align="alignnone" width="682"] Ffynhonnell: Llywodraeth Cymru, Ystadegau’r sector blaenoriaeth 2016 (tabl 3.6)[/caption] Mae menywod yn llai tebygol o ddechrau neu redeg busnes na dynion. Canfu Arolwg o Fusnesau Bach 2015 gan Lywodraeth y DU fod 23 y cant o fusnesau bach a chanolig (BBaChau) yng Nghymru yn fusnesau a arweinir gan fenywod. Mae menywod hunangyflogedig yn cynrychioli 31 y cant o’r holl bobl hunangyflogedig yng Nghymru, ac mae dynion ddwywaith yn fwy tebygol o fod yn hunangyflogedig na menywod. Yn y flwyddyn hyd at fis Medi 2016, roedd 63,600 o fenywod (9.4 y cant o fenywod sy’n gweithio) 16+ oed yng Nghymru yn hunangyflogedig, o’i gymharu â 138,400 o ddynion (18.6 y cant o ddynion sy’n gweithio). Mae nifer o’r heriau sy’n wynebu menywod sy’n ceisio dechrau busnesau wedi’u nodi gan y Ffederasiwn Busnesau Bach, Chwarae Teg a’r Cyngor Busnes Menywod:

• Mynediad at gymorth busnes a chyllid: Cred y Ffederasiwn Busnesau Bach fod busnesau bach a arweinir gan fenywod yn llai tebygol o gael mynediad at gyllid na busnesau cyfatebol a arweinir gan ddynion. Ar gyfartaledd, mae menywod yn dechrau eu busnesau gyda thraean yn llai o gyfalaf.

• Hunanganfyddiad a sgiliau: Canfu’r Ffederasiwn Busnesau Bach a Chyngor Busnes Menywod fod menywod yn llai tebygol na dynion o feddwl bod ganddynt y sgiliau sydd eu hangen arnynt i ddechrau busnes, a bod nifer o rwystrau posibl rhag ymdrin â hyn.

• Canfyddiadau a gwahaniaethu: Dywedodd 33 y cant o ymatebwyr i arolwg y Ffederasiwn Busnesau Bach eu bod wedi dioddef gwahaniaethu ar sail rhywedd.

Gallwch wylio cyfarfod y Pwyllgor yn fyw ar Senedd TV am 2yp ar 2 Chwefror.

---

Erthygl gan Gareth Thomas, Gwasanaeth Ymchwil Cynulliad Cenedlaethol Cymru