Israel a Gaza yn y Senedd: yr hanes hyd yma

Mewn stori newyddion gan y BBC, dywed y cyn-Brif Weinidog, Mark Drakeford AS:

The stories coming out of Israel and the Gaza Strip are horrifying. [The international community] has to move on to find new ways of offering people who live in Israel and the Palestinian people longer term prospects of success.

Darren Millar AS yn cyflwyno OPIN-2023-0369 Ymosodiadau Hamas ar Israel, a gyd-gyflwynir gan Alun Davies AS. Adeg ei gyhoeddi, roedd 20 Aelod wedi llofnodi’r datganiad (gan gynnwys y rhai a’i cyflwynodd). Mae'n darllen fel a ganlyn:

Y Llywydd yn gwahodd arweinwyr y pleidiau i ymateb yn y Cyfarfod Llawn cyntaf ers yr ymosodiadau.

Dywed y Prif Weinidog, Mark Drakeford AS:

Wrth i ni eistedd yma yn y Siambr hon, mae plant, pobl hŷn a'r boblogaeth sifil yn Israel ac yn Gaza mewn ofn byw am eu bywydau, tra'u bod yn galaru am y rhai a gollwyd eisoes. Ac nid yw effaith y digwyddiadau hynny wedi'i chyfyngu i strydoedd Israel a Gaza; maen nhw'n cael effaith wirioneddol yma yng Nghymru, yn ein cymunedau ein hunain, ac rydym ni'n meddwl am bawb sydd wedi'u dal yn y cylch parhaus hwn o drais.

Ateb dwy wladwriaeth yw polisi Llywodraeth y DU a'r Cenhedloedd Unedig. Y tu hwnt i arswyd y dyddiau nesaf, mae'n rhaid i'r gymuned ryngwladol ddod at ei gilydd i weithio eto dros heddwch parhaol, heddwch diogel, heddwch sy'n ymestyn i fywydau beunyddiol pobl Israel a Palesteina. Ac mor anodd ag ydyw, ac fe'i wnaed yn anoddach eto gan y rhyfel sy'n parhau i ddatblygu, mae'n rhaid mai'r unig lwybr at well dyfodol yw llwybr o heddwch.

Dywed Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew RT Davies AS:

Mae'n rhaid i ni i gyd gefnogi hawl amddiffyn Israel a gwneud yn siŵr bod ei ffiniau rhyngwladol yn cael eu cydnabod ac, yn y pen draw, eu diogelu. Yr hyn y mae'n rhaid i ni ei gofio hefyd, fel yr amlygodd y Prif Weinidog, wrth i ni eistedd yn y Siambr hon yma heddiw, bod bobl yn swatio mewn seleri, mewn lleoliadau cymunedol oherwydd bod taflegrau a rocedi yn ffrwydro'n anwahaniaethol, yn Israel ac yn Llain Gaza.

Ac mae'n rhywbeth y mae'n rhaid i ni fel gwlad, y Deyrnas Unedig, a'r gymuned ryngwladol, a ninnau yma yng Nghymru, atgyfnerthu ein hymdrechion i ddod â heddwch i'r cymunedau sy'n byw yn y rhan honno o'r byd, oherwydd heb heddwch yn y dwyrain canol, nid oes gennym ni heddwch ledled y byd.

Dywed Arweinydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth AS:

Rydyn ni'n meddwl heddiw am bawb sydd wedi eu taro'n uniongyrchol gan hyn, am y bywydau sydd wedi eu colli, ac rydyn ni'n meddwl am bawb o dras Israelaidd a Phalesteinaidd yng Nghymru sydd wedi bod mewn gwewyr yn gwylio datblygiadau'r dyddiau diwethaf, dwi'n siŵr.

Rydyn ni'n condemnio'r ymosodiadau gan Hamas. Heddiw, rydyn ni'n ymbil ar y gymuned ryngwladol i weithio efo'i gilydd yn gyflym i ddwyn perswâd ar y grymoedd perthnasol i gyflwyno cadoediad i sicrhau rhyddhad y gwystlon sy'n cael eu dal yn Gaza yn erbyn eu hewyllys.

Rydyn ni hefyd yn credu bod y modd y mae Llywodraeth Israel rŵan wedi rhoi gwarchae ar Gaza, gan atal cyflenwadau dŵr ac ynni, yn amhosib i'w gyfiawnhau. Mae Palestiniaid cyffredin, wrth gwrs, wedi cael eu gadael i lawr gan y gymuned ryngwladol ac wedi dioddef blynyddoedd o drais ac anghyfiawnder. Rŵan mae pobl ar ddwy ochr y ffin yn colli eu bywydau eto mewn amgylchiadau torcalonnus. Nid gwaethygu trais ymhellach ydy'r ateb. Bydd ymosodiadau diwahân ar ddinasyddion yn gwneud dim i leddfu tensiynau. Mae'r dioddefaint sy'n wynebu pobl gyffredin o bob cred yn y brwydro ffyrnig yma wedi ein cyffwrdd ni i gyd, ac mae'n meddyliau efo pob un ohonyn nhw mewn pennod arall dywyll yn hanes y rhanbarth.

Dywed Arweinydd Democratiaid Rhyddfrydol Cymru, Jane Dodds AS:

Rydym ni'n condemnio terfysgaeth Hamas a jihad Islamaidd yn llawn. Rwy'n adleisio sylwadau Layla Moran, llefarydd y Democratiaid Rhyddfrydol ar faterion tramor, sydd ei hun o dras Palesteinaidd, a ddywedodd bod yn rhaid amddiffyn sifiliaid, a bod clywed am gymryd gwystlon yn peri arswyd arbennig i ni, a'n bod ni'n condemnio'r holl drais. Yn anffodus, mae hwn yn ddwysâd sylweddol. Dywedodd y Cenhedloedd Unedig:

Mewn gwrthdaro, sifiliaid sydd bob amser yn talu'r pris uchaf. Nid rhyfel yw'r ateb. Mae angen heddwch arnom ni.

I orffen, rwy'n gobeithio ac yn gweddïo y bydd pob ymdrech gan bawb, ym mhobman, yn canolbwyntio ar drafodaethau, heddwch, diogelwch ac amddiffyniad pawb sy'n gysylltiedig â'r gwrthdaro erchyll hwn.

Mae’r Llywydd yn cloi drwy ddweud bod pob arweinydd:

wedi ymbil am heddwch yn y dwyrain canol y prynhawn yma ac yn adlewyrchu ein barn ni i gyd, dwi’n siŵr, yn hynny o beth.

Yn ystod Cwestiynau i'r Prif Weinidog, Arweinydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth AS, yn gofyn a fyddai Llywodraeth Cymru yn gwneud "cyfraniad, yn cynnwys cyfraniad ariannol, tuag at yr ymgyrch dyngarol yna yn Gaza".

Mae’r cyn-Brif Weinidog, Mark Drakeford AS, yn disgrifio ymateb Llywodraeth Cymru, gan gynnwys y posibilrwydd o ddefnyddio ei Fforwm Cymunedau Ffydd, a'i bod yn "awyddus" i helpu pobl yng Nghymru ac i gefnogi camau gweithredu ar lefel y DU. Nid yw’n cyfeirio’n benodol at wneud cyfraniad ariannol.

Y cyn-Ddirprwy Weinidog Partneriaeth Gymdeithasol, Hannah Blythyn AS, yn nodi Wythnos Genedlaethol Ymwybyddiaeth o Droseddau Casineb, sydd â’r thema o droseddau casineb ffydd a gwrthsemitiaeth. Dywed fod gweinidogion mewn cysylltiad â chynrychiolwyr y cymunedau Iddewig a Mwslimaidd ac:

Rydym yn glir bod Llywodraeth Cymru yn sefyll yn gadarn yn erbyn unrhyw fath o wrthsemitiaeth, Islamaffobia a phob trosedd casineb sy'n seiliedig ar ffydd.

Yn y Cyfarfod Llawn, mae Mabon ap Gwynfor AS yn ailadrodd galwad Plaid Cymru ar i Lywodraeth Cymru ddarparu cymorth dyngarol, ac yn gofyn am sicrwydd ei bod yn "defnyddio pob grym sydd ganddi” er mwyn galw am gadoediad. Mae’r cyn-Weinidog Materion Gwledig a Gogledd Cymru, a’r Trefnydd, Lesley Griffiths AS, yn ymateb:

Gallaf i eich sicrhau chi fod Llywodraeth Cymru yn cymryd y camau yr ydych chi'n cyfeirio atyn nhw. Rwy'n gwybod bod y Prif Weinidog a'r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol wir wedi cysylltu â'n grwpiau ffydd yma i weld beth arall y gallwn ni ei wneud i'w cefnogi.

Yn amlwg, nid yw materion rhyngwladol yn fater datganoledig, ond rwy'n siŵr ein bod ni i gyd yn gwylio gydag arswyd llwyr wrth i'r golygfeydd hyn ddatblygu o'n blaen ar ein sgriniau teledu bob nos.

John Griffiths AS yn cyflwyno OPIN-2023-0370 Gwrthdaro Israel a Gaza, a gyd-gyflwynir gan Altaf Hussein AS, Jane Dodds AS a Peredur Owen Griffiths AS.

Adeg ei gyhoeddi, roedd 28 Aelod wedi llofnodi’r datganiad (gan gynnwys y rhai a’i cyflwynodd). Mae'n darllen fel a ganlyn:

Yn y Cyfarfod Llawn, gofynna Darren Millar AS pa gamau y mae Llywodraeth Cymru’n eu cymryd i hyrwyddo diffiniad Cynghrair Ryngwladol Cofio'r Holocost (IHRA) o wrthsemitiaeth i gael ei fabwysiadu gan y sectorau addysg bellach ac uwch yng Nghymru.

Mae cyn-Weinidog y Gymraeg ac Addysg, Jeremy Miles AS, yn ymateb mai mater i brifysgolion a sefydliadau yw hynny ond ei fod wedi bod yn “glir” yr hoffai eu gweld yn gwneud hynny.

O ran a fyddai Llywodraeth Cymru yn gwneud cyllid yn amodol ar fabwysiadu diffiniad IHRA, mae’r cyn-Weinidog yn disgrifio cyfarfodydd gyda chynghorwyr, arweinwyr a chymunedau. Mae’n cytuno ar bwysigrwydd “ymateb yn chwyrn” i wrthsemitiaeth ac Islamoffobia, gan gynnwys yn y system addysg.

Mewn datganiad i’r BBC, dywed y cyn-Brif Weinidog, Mark Drakeford AS:

I endorse the calls made by Keir Starmer for humanitarian pauses so that aid can urgently get to those who need it. A pause could create conditions which lead to a ceasefire and then on to the crucial next steps to provide a credible route to the peaceful resolution which is so desperately needed.

Y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar y pryd, Eluned Morgan AS, yn ysgrifennu mewn erthygl WalesOnline, gan ddweud:

Last week, the successor body of the League of Nation, the UN, called for an immediate, durable and sustained humanitarian truce in Gaza leading to a cessation of hostilities. It stated that all parties should immediately and fully comply with obligations under international humanitarian and human rights laws, particularly in relation to the protection of civilians. […]

I believe that we in Wales today should align ourselves with that UN resolution. An immediate ceasefire will save hundreds, if not thousands, of innocent lives.

Y cyn-Ddirprwy Weinidog Partneriaeth Gymdeithasol, Hannah Blythyn AS, yn arwain dadl ar Gynnig NNDM8394 yn cydnabod cyfnod y Cofio yng Nghymru. Mae’r cyn-Ddirprwy Weinidog yn rhestru gwrthdaro sy’n digwydd ledled y byd ar hyn o bryd, gan gynnwys yn Wcráin, Israel a Gaza.

Dadl Plaid Cymru, a gyflwynir gan Rhun ap Iorwerth AS, yn galw am gadoediad yn derbyn cefnogaeth gan 24 Aelod, gydag 19 yn erbyn a 13 yn ymatal. Mae canlyniadau llawn y bleidlais a thrawsgrifiad o'r ddadl ar gael.

Mae NDM8391 Gwrthdaro yn Israel a Gaza yn darllen fel a ganlyn:

Y cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS, yn nodi safbwynt Llywodraeth Cymru mewn ymateb:

Rydym yn glir ynghylch erchylltra'r trychineb dyngarol hwn, ond credaf ein bod hefyd yn glir ynghylch yr angen brys i sicrhau y gall cymorth gyrraedd y bobl sydd ei angen yn daer, gan gynnwys adfer trydan, tanwydd, bwyd a dŵr i Gaza.

A dyna pam mae'r Prif Weinidog wedi ymuno â galwadau am saib dyngarol ar unwaith fel y ffordd gyflymaf a mwyaf effeithiol o ganiatáu i hyn ddigwydd, ond hefyd, yn hollbwysig, fel y llwybr a'r platfform mwyaf realistig ar gyfer cyrraedd cadoediad llawn cyn gynted â phosibl.

Rydym yn glir fod dod o hyd i ffordd o ddod â'r trais, dioddefaint a marwolaeth i ben yn gwbl hanfodol ac mae'n rhaid iddo barhau i fod yn ffocws, yn anad dim arall, i ddod o hyd i'r llwybr at heddwch. Fel y mae llawer wedi dweud yn y ddadl hon, rhaid i'r gymuned ryngwladol ymrwymo i gyflawni'r nod terfynol clir—heddwch parhaol i bawb yn y dwyrain canol. Credwn mai dim ond trwy gytundeb gwleidyddol y gellir cyflawni hyn yn seiliedig ar ddatrysiad dwy wladwriaeth, lle mae pobl yn Israel yn byw mewn diogelwch a'r Palesteiniaid yn gwireddu'r wladwriaeth annibynnol y maent wedi dyheu amdani ers tro. Ac mae Llywodraeth Cymru yn rhannu'r ymrwymiad i gyflawni'r heddwch parhaol hwn.

Rydym hefyd yn cymeradwyo—ac mae wedi cael ei fynegi heddiw—y galwadau eang am barchu cyfraith ryngwladol gan bawb er mwyn rhoi pob amddiffyniad posibl i fywydau a chyfleusterau sifil. Mae hawliau dynol, cyfraith ryngwladol, rheolaeth y gyfraith ac anghyfreithlondeb troseddau rhyfel yn berthnasol i bawb ohonom. Nid oes unrhyw Lywodraeth, unrhyw unigolyn, unrhyw sefydliad wedi'i eithrio neu'n uwch na'r gyfraith, ac wrth gwrs, dylai pawb fod yn atebol am eu gweithredoedd.

Ar 13 Tachwedd, y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad yn ystyried diwygiadau i Reoliadau Dyrannu Tai a Digartrefedd (Cymhwystra) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 3) 2023. Mae’r Pwyllgor yn cytuno i gais Llywodraeth Cymru i gyflymu’r gwaith o graffu ar y rheoliadau oherwydd eu natur frys.

Mae hyn ar ôl i Lywodraeth y DU ymestyn cymhwystra ar gyfer tai cymdeithasol a chymorth tai i

• wladolion Prydeinig;
• eraill nad ydynt yn destun rheolaeth fewnfudo neu sy'n cael eu trin felly; ac
• unrhyw un sydd â chaniatâd mewnfudo a hawl i arian cyhoeddus

a oedd yn preswylio yn Israel, y Lan Orllewinol, Llain Gaza, dwyrain Jerwsalem, Ucheldiroedd Golan neu Libanus yn union cyn 7 Hydref 2023 ac a adawodd yr ardaloedd hynny mewn cysylltiad â'r trais a oedd yn datblygu yn y rhanbarth.

Cytunir ar y newidiadau yn y Cyfarfod Llawn ar 14 Tachwedd 2023, gan alinio cyfraith tai Cymru â dull gweithredu Llywodraeth y DU. Dywed y cyn-Weinidog Newid Hinsawdd a Thai, Julie James AS:

Mae Llywodraeth Cymru yn croesawu'r penderfyniad hwn ac, fel cenedl noddfa, mae angen i ni weithredu nawr i sicrhau ein bod yn adlewyrchu'r safbwynt hwnnw yn llawn yng Nghymru. […] Fel y gwyddoch chi, mae pobl yn ffoi rhag sefyllfa anodd a thrallodus, a dylid rhoi unrhyw gymorth y gallwn ei gynnig i'r rhai mewn angen..

Mewn ymateb i gwestiwn llafar gan Sioned Williams AS ar drafodaethau rhwng llywodraethau’r DU a Chymru ar gynlluniau adsefydlu ffoaduriaid i’r rhai sy’n ffoi rhag y gwrthdaro, dywed y cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS:

Mae'n bwysig iawn ein bod yn parhau […] i wneud yr hyn a allwn, nid yn unig o ran cydlyniant cymunedol […] ond hefyd ein bod yn edrych ar yr hyn y gallwn ei wneud fel cenedl noddfa. […] Rydym mewn cysylltiad rheolaidd â Llywodraeth y DU i edrych ar y sefyllfa, ac rydym hefyd yn cydnabod na chafwyd unrhyw gyhoeddiadau gan Lywodraeth y DU ar unrhyw becynnau adsefydlu ar gyfer y bobl o Gaza ac Israel sy'n dymuno ceisio noddfa yng Nghymru.

Mewn tystiolaeth i ymchwiliad y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol i Gynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol, dywed yr Athro Uzo Iwobi o Race Council Cymru:

there's been a significant increase in antisemitic attacks and verbal attacks and assaults on Jews and Muslims because of what is going on in Israel and Palestine at this time. We've been touching base with the leaders of the Jewish communities who are part of the race council's wider network and the Muslim Council of Wales, who've been reporting increasing concerns about the lives of Muslims.

Mae Jane Dodds AS yn codi hyn yn ddiweddarach gyda’r cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS, pan mae’n rhoi tystiolaeth i’r ymchwiliad ar 4 Rhagfyr 2023. Mewn ymateb, dywed:

I met with all the groups who sit on that faith communities forum. I've met with the Muslim Council of Wales, who are very active in the faith communities forum, and Jewish representatives, attending Friday prayers in the mosque and going to Shabbat in the synagogue in Cardiff, and an interfaith event—constant dialogue, constant engagement.

Ychwanega’r cyn-Weinidog fod gan Lywodraeth Cymru gydlynwyr cymunedol ym mhob rhan o Gymru.

Y cyn-Brif Weinidog, Mark Drakeford AS, yn bresennol yn 40^fed cyfarfod y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig. Ar 15 Rhagfyr 2023, mae’n hysbysu’r Senedd am y cyfarfod mewn datganiad ysgrifenedig a llythyr i'r Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad. Mae’r ddau yn cadarnhau y trafodwyd y “gwrthdaro yn Israel a Gaza”, er na chafodd yr wybodaeth hon ei chynnwys yng nghyfathrebiad ar y cyd y cyfarfod ar 28 Tachwedd 2023.

Mewn ymateb i gwestiwn llafar gan Peredur Owen Griffiths AS ar drafodaethau rhwng llywodraethau’r DU a Chymru ar gynlluniau adsefydlu ffoaduriaid ar gyfer y rhai sy’n ffoi rhag y gwrthdaro, mae’r cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt, yn disgrifio cyfarfod rhynglywodraethol ar bolisi ffoaduriaid gyda gweinidogion y DU a’r Alban. Mae'n esbonio’r canlynol:

Buom yn trafod ystod eang o faterion mewn perthynas â ffoaduriaid—ffoaduriaid o Wcráin, Affganistan, gwasgariad ehangach o geiswyr lloches—ond codwyd y cwestiwn hwn hefyd. Fe'i codwyd ynglŷn ag a a allai fod llwybr neu ffordd arall y gallem gefnogi'r rhai sydd wedi'u dal yn y gwrthdaro.

Wrth gwrs, yn amlwg, nid yw'r mater hwn wedi'i ddatganoli—mae unrhyw fater sy'n ymwneud â pholisi tramor yn fater i Lywodraeth y DU, nid i Lywodraeth Cymru na'r Senedd. Ac wrth gwrs, mae yna flaenoriaeth i ddarparu llawer mwy o gymorth i Gaza.

Roedd y drafodaeth a gawsom yn ymwneud â chefnogi gwladolion Prydeinig i weld a oedd unrhyw ffyrdd o wneud hynny, oherwydd mae'n bwysig eu bod yn gwybod beth yw eu hawliau. Ond yn amlwg, rydym eisiau saib yn y gwrthdaro, a dyna fydd yn atal y sefyllfaoedd ofnadwy a ddisgrifiwyd gennych heddiw.

Y Pwyllgor Deisebau yn ystyried y ddeiseb P-06-1387, 'Darparu cymorth dyngarol i Gaza' a gohebiaeth gan y cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS. Yn ei llythyr, mae’r cyn-Weinidog yn dweud:

rhaid cael ymdeimlad newydd o frys ymhlith y gymuned ryngwladol i sicrhau cadoediad llawn a pharhaol, er mwyn dod â'r lefelau annioddefol o drais a dioddefaint i ben cyn gynted â phosibl.

Ymddengys fod hyn yn nodi newid yn sefyllfa Llywodraeth Cymru – o gefnogaeth i “saib dyngarol” i gefnogaeth i “gadoediad llawn a pharhaol”.

Mae'r Pwyllgor yn ystyried y ddeiseb ac yn cytuno i ysgrifennu at y cyn-Weinidog i gadarnhau, os bydd y Pwyllgor Argyfyngau Brys (DEC) yn lansio apêl, a fyddai Llywodraeth Cymru yn ystyried darparu cymorth dyngarol. Mae’r aelodau hefyd yn annog y cyn-Weinidog i gyfarfod â’r elusennau dyngarol sy'n rhan o apêl DEC yng Nghymru. Ystyrir ymateb y Gweinidog yng nghyfarfod y Pwyllgor ar 22 Ebrill 2024 (gweler isod).

Adeg ei chyhoeddi, roedd y ddeiseb wedi casglu 1,795 o lofnodion. Mae briff ymchwil a gyhoeddwyd yn rhoi cefndir i'r materion.

Yn ystod dadl yn nodi Diwrnod Cofio'r Holocost, mae Sioned Williams AS yn gofyn sawl cwestiwn yn ymwneud â'r gwrthdaro, gan gynnwys ar ddyfarniad interim y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol a chefnogaeth y DU i gadoediad.

Mae’r cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS, yn ymateb fel a ganlyn:

o ran y sefyllfa yn y dwyrain canol, mae angen cadoediad cynaliadwy a pharhaol arnom er mwyn sicrhau ein bod yn cael cymorth dyngarol brys, cadw newyn i ffwrdd, a hefyd rhyddhau gwystlon, a darparu lle ar gyfer cadoediad cynaliadwy fel nad yw ymladd yn ailgychwyn. Ac, yn amlwg, rydym yn cydnabod ac yn edrych ar y sefyllfa o ran dyfarniad interim y llys cyfiawnder rhyngwladol.

Ond rwy'n credu, o ran ein rôl ni a'r pwyntiau a wnawn, mae'n rhaid i ni fod yn gyfrifol, fel y dywedais, am gydlyniant cymunedol, am y Gymru dosturiol a gofalgar a moesegol yr ydym eisiau ei gweld yn ein pobl ifanc ac yn wir yn ein holl ddinasyddion.

Rhys ab Owen AS yn cyflwyno OPIN-2024-0386 Gweithwyr Meddygol yn Gaza a gyd-gyflwynir gan Jack Sargeant AS. Adeg ei gyhoeddi, roedd 12 Aelod wedi llofnodi'r datganiad (gan gynnwys y rhai a’i cyflwynodd). Mae'n darllen fel a ganlyn:

Yn ystod dadl yn nodi dwy flynedd ers ymosodiad Rwsia ar Wcráin a diweddariad Cenedl Noddfa, mae Sioned Williams AS yn holi’r cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS, am adsefydlu ffoaduriaid, Cenedl Noddfa a’r saib yng nghefnogaeth y DU i Asiantaeth Cymorth a Gwaith y Cenhedloedd Unedig ar gyfer Ffoaduriaid Palesteina (UNRWA). Mae’r cyn-Weinidog yn ymateb fel a ganlyn:

Wel, ie, mae hi'n amlwg eich bod chi wedi myfyrio ar faterion ehangach ynglŷn â'r ymladd yn y byd, sy'n bwysig i ni o ran ein cysylltiadau a'n dealltwriaeth ryngwladol a'n cyfrifoldebau a'n dinasyddiaeth fyd-eang. […] Y gwir yw, argyfwng dyngarol yw'r un a welwn ni yn Gaza. Mae llawer gormod o sifiliaid, gan gynnwys menywod a phlant, yn colli eu bywydau. Ac mae'n rhaid i ni gael mwy o gymorth i Gaza—ac, yn bwysicaf i gyd, mae'n rhaid i'r gwystlon gael eu dychwelyd yn ddiogel ac mae'n rhaid cefnogi gwladolion Prydeinig. Felly, yn fy marn i, mae hyn yn rhywbeth, y mae—. Unwaith eto, mae hyn yn ein cysylltu nid yn unig â'r genedl noddfa, ond â chydlyniant cymunedol, ac rydym ni wedi sefyll gyda chymunedau Iddewig a Mwslimaidd a chwrdd â nhw ers dechrau'r gwrthdaro, ac rydym ni'n parhau i siarad â chymunedau Mwslimaidd ac Iddewig i weld pa gymorth y gallwn ni ei roi.

Sioned Williams AS yn arwain dadl fer yn nodi pwysigrwydd llais Cymru yn yr ymgyrch dros heddwch - Dathlu canmlwyddiant cyflwyno deiseb heddwch Menywod Cymru i’r Arlywydd Coolidge a rôl Cymru wrth godi llais dros heddwch heddiw.

Mae Sioned Williams AS, Carolyn Thomas AS a Mabon ap Gwynfor AS yn cyfeirio at Gaza yn ystod y ddadl.

Diben y Bil yw:

gwneud darpariaeth i atal cyrff cyhoeddus rhag cael eu dylanwadu gan anghymeradwyaeth wleidyddol neu foesol gwladwriaethau tramor wrth wneud penderfyniadau economaidd penodol, yn amodol ar rai eithriadau penodol; ac at ddibenion cysylltiedig.

Byddai cymal 3(7) o’r Bil yn diogelu Israel, tiriogaethau Palesteina sydd wedi’u meddiannu gan Israel ac Ucheldiroedd Golan sydd wedi’u meddiannu rhag boicotiau buddsoddi a chaffael gan awdurdodau lleol, prifysgolion a chyrff cyhoeddus eraill yng Nghymru. Mae Llywodraeth Cymru a Gwasanaethau Cyfreithiol y Senedd yn cytuno bod angen cydsyniad y Senedd ar gyfer cymal 3(7), ond mae Llywodraeth y DU yn anghytuno.

Gosododd Llywodraeth Cymru ei Memorandwm Cydsyniad Deddfwriaethol ar 8 Medi 2023. Mae adroddiad y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad, a osodwyd ar 22 Tachwedd, yn adleisio pryderon Llywodraeth Cymru ynghylch a yw’r Bil yn gydnaws â’r Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol a chyfraith ryngwladol.

Mae’r Senedd yn gwrthod rhoi cydsyniad i'r Bil ar 27 Chwefror 2024.

Yn ystod y ddadl, mae’r cyn-Weinidog Cyllid a Llywodraeth Leol, Rebecca Evans AS, yn datgan bod y Bil yn:

fygythiad i ryddid mynegiant a gallu cyrff cyhoeddus a sefydliadau democrataidd i wario, buddsoddi a masnachu'n foesegol, yn unol â chyfraith ryngwladol a hawliau dynol. Gofynnaf i'r Aelodau wrthod cydsynio i'r Bil.

Mewn ymateb i gwestiwn llafar gan Altaf Hussein AS ar waith gydag arweinwyr cymunedau a ffydd i hyrwyddo ac amddiffyn cydlyniant cymunedol, dywed y cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS:

Rwyf i fel y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, a'r Gweinidog cyllid, y Gweinidog addysg, yn cyfarfod â’n cymunedau sy’n cael eu heffeithio fwyaf gan y digwyddiadau yn y dwyrain canol. Wrth gwrs, rydym yn cyfarfod â’n cymunedau Mwslimaidd, yn cyfarfod â’n cymunedau Iddewig—yn cyfarfod â nhw ac yn ymweld â’u mannau addoli hefyd, ac yn dysgu beth mae hyn wedi’i olygu iddynt hwy, ond gan gydnabod yr hyn y mae wedi’i olygu iddynt hwy o ran yr effaith a gaiff ar eu bywydau ac yn fyd-eang yn ogystal.

Mewn ymateb i drafodaethau pellach ar hiliaeth, Islamoffobia ac eithafiaeth, ychwanega’r cyn-Weinidog:

Gadewch imi ddweud yn glir iawn fod Llywodraeth Cymru yn gwrthwynebu Islamoffobia a gwrthsemitiaeth yn llwyr.

Ar 6 Mawrth, ni chyrhaeddwyd cwestiwn llafar OQ60793 Peredur Owen Griffiths AS yn y Cyfarfod Llawn. Mae'n gofyn:

Mae’r cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS, yn ymateb yn ysgrifenedig ar 7 Mawrth 2024:

Wales is committed to being a nation of sanctuary. We have successfully welcomed people seeking sanctuary from across the globe. If a Gaza resettlement scheme was developed, we would ensure Wales played a full part, but the UK Government has no plans for such a scheme.

Mae’r cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS, yn ymateb i’r cwestiynau ysgrifenedig a ganlyn:

1. Ar 5 Mawrth 2024, cyflwyna Heledd Fychan AS WQ91723:

Ymateb:

The Welsh Government remains deeply concerned about the ongoing conflict and humanitarian crisis in Gaza. Too many civilians – including many women and children – are being killed and an acute humanitarian crisis is unfolding.

We have successfully welcomed people seeking sanctuary from across the globe, including Palestinians who have become contributing members of Welsh society. As a Nation of Sanctuary, we would ensure Wales plays a full part in any Gaza resettlement scheme.

I have asked UK Government Ministers on several occasions since October whether there will be a resettlement scheme. Most recently I asked this in a meeting alongside Scottish Government Ministers on 11 December.

The Welsh Government is in regular contact with UK Government to understand the situation but the UK Government has not made any commitment to a resettlement scheme for those from Israel-Gaza wishing to seek sanctuary.

We want to be proactive in supporting safe and legal routes for those who need our support but we can only do so within the parameters set by UK Government immigration routes.

2. Ar 5 Mawrth 2024, cyflwyna Heledd Fychan AS WQ91724

Ymateb:

The Welsh Government remains deeply concerned about the ongoing conflict and humanitarian crisis in Gaza. Too many civilians – including many women and children – are being killed and an acute humanitarian crisis is unfolding.

We have successfully welcomed people seeking sanctuary from across the globe, including Palestinians who have become contributing members of Welsh society. As a Nation of Sanctuary, we would ensure Wales plays a full part in any Gaza resettlement scheme.

I have asked UK Government Ministers on several occasions since October whether there will be a resettlement scheme. Most recently I asked this in a meeting alongside Scottish Government Ministers on 11 December.

The Welsh Government is in regular contact with UK Government to understand the situation but the UK Government has not made any commitment to a resettlement scheme for those from Israel-Gaza wishing to seek sanctuary.

>We want to be proactive in supporting safe and legal routes for those who need our support but we can only do so within the parameters set by UK Government immigration routes.

3. Ar 5 Mawrth 2024, cyflwyna Sam Kurtz AS WQ91728

Ymateb:

We are committed to embedding anti-racism within everything we do and have set out our ambitions in the Anti-racist Wales Action Plan.

The First Minister and I along with other Cabinet colleagues have met with leaders and members of the Jewish community multiple times since the start of the conflict on 7th October to offer our condolences to all affected by the current crisis and to hear from them about the impacts the current situation is having on our communities. We will continue to do so.

Following discussions with both Jewish and Muslim faith leaders, in December 2023, I along with the Minister for Education and Welsh Language wrote to schools to highlight the statutory anti-bullying guidance 'Rights, Respect, Equality' for education settings and governing bodies to tackle prejudice-related bullying and harassment, including tackling Islamophobia and antisemitism. We also highlighted the availability of professional learning resources to support senior leaders, teachers and education practitioners in undertaking a dialogue around the conflict appropriately and tackling all forms of racism.

The Minister for Education and Welsh Language also wrote to colleges and universities regarding this issue.

Through our anti-hate crime campaign Hate Hurts Wales, we are raising awareness of religious hate, encouraging the reporting of it, and highlighting the supporting available via the Wales Hate Support Centre. We continue to fund the Holocaust Memorial Day Trust to deliver its important engagement work in Wales and raise the dangers of antisemitism and other forms of identity-based hate.

Through the Wales Faith Communities Form, co-chaired by the First Minister and myself, we work closely with faith representatives on matters affecting the social, economic and cultural life of Wales.

Yn ystod dadl yn nodi Diwrnod Rhyngwladol y Menywod, mae Sioned Williams AS yn gofyn:

Ni all y drafodaeth ar hawliau menywod fod ar wahân i ffaith y trais milwrol yn Gaza. Rwyf i yn y lle hwn oherwydd bod fy hawliau fel menyw wedi'u hennill drwy ddycnwch mawr. Mae'n ddyletswydd arnaf fel menyw yn y lle hwn i godi fy llais yn erbyn y trais hwnnw. Rhaid i ni wneud mwy i gefnogi ein chwiorydd yn Gaza, a defnyddio'n llais fel cenedl i gondemnio'r rhyfel erchyll hwn. A ydych chi'n barod, Gweinidog, i ychwanegu llais Llywodraeth Cymru at y galwadau rhyngwladol am gadoediad ar unwaith a diwedd i ddioddefaint torfol menywod a merched Palestinaidd?

Mae’r cyn-Ddirprwy Weinidog, Hannah Blythyn AS, yn ymateb:

Diolch i Sioned Williams am ei chyfraniad. Rwy'n gwybod bod llawer gennym ni'n gyffredin bob amser, hyd yn oed os mai dim ond y pethau sy'n ein gwneud ni yr un mor ddig ac yn benderfynol o gyflawni newid ydyn nhw.

[…] Gwnaeth pobl frwydro'n galed i ni fod yma, ac yn bendant nid ydyn ni'n cymryd hynny'n ganiataol, a byddwn ni'n brwydro'n galed dros eraill, p'un ai ydy hynny'n rhai o'r pethau erchyll yr ydyn ni'n eu gweld yn Gaza ar hyn o bryd, ond hefyd gartref yma o ran sicrhau bod gan y genhedlaeth nesaf ddyfodol gwell na ni.

Yn ystod Cwestiynau i'r Prif Weinidog, mae Mabon ap Gwynfor AS yn gofyn OQ60884:

Mae’r cyn-Brif Weinidog, Mark Drakeford AS, yn ateb:

pan fydd Llywodraeth Cymru'n helpu i ddarparu cymorth brys, gwnawn hynny drwy waith y Pwyllgor Argyfyngau Brys. Os bydd y pwyllgor yn lansio apêl am gymorth i Gaza, byddwn i'n disgwyl i Lywodraeth Cymru yn y dyfodol gymryd rhan ynddi.

[…]

Rydyn ni'n dod i ben â chwestiwn pwysig dros ben i bobl dros y byd, a hefyd i bobl yma yng Nghymru sydd ag aelodau o'u teuluoedd yn Gaza ac sy'n becso bob dydd am beth sy'n mynd ymlaen yna. Wrth gwrs, rydyn ni eisiau gweld cadoediad i bopeth sy'n mynd ymlaen yna.

Dyna'r rheswm, fel y mae Mabon ap Gwynfor wedi ei ddweud, pam nad yw'r pwyllgor yn gallu bod ar y tir yna, a heb fod ar y tir, dydyn ni ddim yn gallu dosbarthu'r cymorth y mae ei angen fwyaf arnynt. So, rydyn ni'n edrych ymlaen fel Llywodraeth—. Fel rydyn ni wedi cyfrannu at apêl pan oedd hi'n dechrau yng nghyd-destun Wcráin, neu Affganistan, neu Dwrci, neu Bacistan, rydyn ni wedi rhoi arian oddi wrth bobl yng Nghymru i helpu pobl ar y tir. Rydyn ni'n edrych ymlaen at wneud yr un peth yn Gaza, ac i'w wneud e mor gyflym ag sydd yn bosib.

Yn y Cyfarfod Llawn, mae Mabon ap Gwynfor AS yn holi'r cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS, am rôl Cymru o ran arfogi Llywodraeth Israel a Llu Amddiffyn Israel (IDF). Mae’n ymateb fel a ganlyn:

Diolch am godi'r mater pwysig hwn. […] Yn sicr, mae hyn yn rhywbeth lle, o ran ein pwerau a'n cyfrifoldebau, does ganddon ni ddim rôl o ran amddiffyn a gwerthu arfau, ond yn sicr, fe wnaf i rannu'r cwestiwn hwn ag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi o ran Cymru a lle yr ydyn ni yn y sefyllfa honno o ran y cwestiwn hwnnw.

Mae'r Pwyllgor Deisebau yn ystyried ymateb y cyn-Weinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt AS, ar gyfraniadau Llywodraeth Cymru at apêl DEC yn y dyfodol. Mae hi’n cadarnhau:

Mae Llywodraeth Cymru wedi cyfrannu cymorth ariannol i nifer o apeliadau gan y Pwyllgor Argyfyngau Brys dros y blynyddoedd diwethaf a bydd yn sicr yn ystyried gwneud hynny eto ar gyfer unrhyw apeliadau yn y dyfodol, gan gynnwys apêl ar gyfer Gaza os caiff un ei lansio. Mae fy swyddogion yn fy hysbysu’n rheolaidd ynghylch gweithgareddau a safbwyntiau’r Pwyllgor Argyfyngau Brys. Mi fuaswn i’n barod i gyfarfod â chi er mwyn trafod y mater ymhellach.

Mae'r Pwyllgor yn nodi ymateb y Gweinidog ac yn cytuno i gadw'r ddeiseb ar agor hyd nes y bydd apêl DEC ar waith.

Y Prif Weinidog newydd, Vaughan Gething AS, yn nodi ei safbwynt yn y Cyfarfod Llawn:

Safbwynt Llywodraeth Cymru ers cryn amser yw y dylai fod cadoediad ar unwaith. Mae angen cynnydd sylweddol i lwybrau ar gyfer cymorth, yn ogystal â faint o gymorth sy'n cael ei ddarparu, oherwydd mae argyfwng dyngarol gwirioneddol yn digwydd o'n blaenau, yn ogystal â datrys y materion ynghylch yr erchyllterau a ddigwyddodd ar 7 Hydref, sy'n cynnwys rhyddhau'r holl wystlon. Nawr, nid wyf i'n credu, ar draws y Siambr hon, y bydd pobl yn anghytuno â'r safbwynt hwnnw. Ein her yw lefel y dylanwad sydd gennym ni ar y rhai sy'n gwneud penderfyniadau yn y rhanbarth, y sgyrsiau sy'n cael eu cynnal rhwng gwahanol weithredwyr i geisio sicrhau cadoediad, a'r gallu i roi terfyn ar y lladd.

Ac, i gloi:

Mae Llywodraeth Cymru yn eglur: rydym ni eisiau gweld terfyn ar y lladd ar unwaith, cadoediad; rydym ni eisiau gweld cynnydd sylweddol ar unwaith yn y cymorth y gellir ei ddarparu; rydym ni eisiau gweld gwystlon yn cael eu dychwelyd. Fy safbwynt i o hyd yw mai'r ffordd hirdymor i sicrhau'r sefydlogrwydd a'r diogelwch heddychlon y dylai dinasyddion ei ddisgwyl yw cael Israel hyfyw, ddiogel, fel cymydog i wladwriaeth Balesteinaidd hyfyw a diogel. Rydym ni ymhell i ffwrdd o gyflawni hynny mewn gwirionedd.

Cadeirydd y Pwyllgor Diwylliant, Cyfathrebu, y Gymraeg, Chwaraeon a Chysylltiadau Rhyngwladol, Delyth Jewell AS, yn ysgrifennu at y Pwyllgor Deisebau yn gofyn am gael yr wybodaeth ddiweddaraf am y canlynol:

• trafodaethau sydd wedi'u cynnal ag elusennau dyngarol sydd ynghlwm wrth apêl y Pwyllgor Argyfyngau Brys yng Nghymru; ac
• unrhyw gamau eraill y gallai Llywodraeth Cymru ystyried eu cymryd i ddarparu cymorth dyngarol i Gaza.

Peredur Owen Griffiths AS yn arwain dadl ar ymateb Cymru i'r gwrthdaro. Mae Rhun ap Iorwerth AS, John Griffiths AS, Sioned Williams AS, Jenny Rathbone AS a Mabon ap Gwynfor AS hefyd yn cyfrannu.

Mae Ysgrifennydd newydd y Cabinet dros Ddiwylliant a Chyfiawnder Cymdeithasol, Lesley Griffiths AS, yn ymateb i elfennau allweddol y gwrthdaro, a nodir isod.

Ar bleidlais cadoediad y Senedd ar 8 Tachwedd 2023:

Yn unol â chonfensiwn […] fe ymataliodd Gweinidogion Cymru o'r bleidlais ar y cynnig gan nad yw materion polisi tramor wedi'u datganoli i Senedd Cymru. Fodd bynnag, yn y ddadl ei hun roedd fy rhagflaenydd, y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, yn glir fod Llywodraeth Cymru eisiau gweld cadoediad llawn cyn gynted â phosibl. Ailadroddwyd y safbwynt hwn yn y Cyfarfod Llawn gan y Prif Weinidog a’r cyn Brif Weinidog […].

Ar safbwynt diweddaraf Llywodraeth Cymru:

Rhaid cael ymdeimlad newydd o frys ymhlith y gymuned ryngwladol i sicrhau cadoediad llawn a pharhaol, gan ddod â'r dioddefaint ar bob ochr i ben cyn gynted â phosibl. Fel y dywedodd y Prif Weinidog yr wythnos diwethaf, mae argyfwng dyngarol go iawn yn digwydd. Rydym yn mawr obeithio y bydd yr holl bartneriaid perthnasol yn sicrhau cynnydd sylweddol ac uniongyrchol yn y cymorth i mewn i Gaza, yn cytuno i ryddhau'r holl wystlon, yn dod â'r trais i ben, ac yn cymryd rhan ystyrlon yn natblygiad datrysiad dwy wladwriaeth sy'n para.

I gloi, mae’n ychwanegu:

Rydym yn galw eto am gadoediad, am gynyddu cymorth, ac am i'r gwystlon gael eu rhyddhau.

Ar gwmpas rôl Llywodraeth Cymru:

Yng Nghymru, yr her i ni yw nodi'r dylanwad y gallwn ei gael i helpu i gyflawni'r newidiadau y mae pawb ohonom am eu gweld, i atal y casineb a'i ganlyniadau. Mae hanes a geowleidyddiaeth y rhanbarth, yn ogystal â'r trais parhaus a'r ffaith nad yw polisi tramor wedi'i ddatganoli, yn cyfyngu'n ddifrifol ar yr hyn y gallwn ei wneud, er gwaethaf ein tristwch dwfn. […] Serch hynny, mae yna bethau y gallwn ni, ac rydym ni'n eu gwneud yng Nghymru i gefnogi'r cymunedau yr effeithir arnynt sy'n byw yma.

Ar gydlyniant cymunedol;

Rydym wedi bod yn monitro unrhyw densiynau cymunedol sy'n ymwneud â'r gwrthdaro drwy ein rhaglen cydlyniant cymunedol, ac yn monitro unrhyw gynnydd mewn digwyddiadau casineb drwy ganolfan cymorth casineb Cymru. Er bod rhai digwyddiadau atgas wedi bod, diolch byth mae'r rhain yn brin, ac nid ydym wedi gweld y niferoedd mawr yr oeddem yn eu hofni.

Mae Gweinidogion wedi cyfarfod ag arweinwyr Iddewig a Mwslimaidd i drafod effeithiau'r gwrthdaro yn Israel a Gaza ar ein cymunedau yma yng Nghymru. Rydym wedi annog undod a deialog rhyngddiwylliannol mewn partneriaeth â'n fforwm cymunedau ffydd. Er mwyn mynd i'r afael ag unrhyw faterion sy'n codi mewn ysgolion, gallasom gyd-ysgrifennu llythyr ar gyfer ysgolion, colegau a phrifysgolion yng Nghymru gyda Chyngor Mwslimaidd Cymru a Bwrdd Dirprwyon Iddewon Prydain.[…]

Nid oes lle i ragfarn a chasineb yng Nghymru. Rydym yn disgwyl i honiadau ac achosion o hiliaeth ac aflonyddu hiliol gael eu harchwilio'n llawn, gyda chamau priodol yn cael eu cymryd i fynd i'r afael â'r mater ac atal digwyddiadau pellach rhag digwydd.

Ar ddarparu cymorth dyngarol:

Mae Llywodraeth Cymru wedi rhoi rhoddion i sawl apêl gan y Pwyllgor Argyfyngau Brys yn y blynyddoedd diwethaf […] Nid ydym wedi gallu gwneud hyn i leddfu peth o'r dioddefaint yn Gaza, oherwydd nid yw'r Pwyllgor Argyfyngau Brys wedi gallu lansio ymgyrch. Ar hyn o bryd, mae'r Pwyllgor Argyfyngau Brys yn credu mai dim ond cadoediad parhaol fydd yn galluogi ei asiantaethau i ddarparu cymorth mawr ei angen yn Gaza yn effeithiol. Rydym yn parhau i weld argymhellion ar gyfer cynyddu cyflenwadau cymorth o'r môr a gollwng cymorth o'r awyr, a gobeithio y bydd hynny'n arwain at fwy o gymorth mwy effeithiol. Byddwn yn parhau i adolygu ein safbwynt pe bai'r Pwyllgor Argyfyngau Brys yn teimlo y gellir bodloni'r meini prawf ar gyfer apêl.

Ar weithio gyda Llywodraeth Cymru

Mae Llywodraeth Cymru yn cadw mewn cysylltiad rheolaidd â'r Swyddfa Dramor, y Gymanwlad a Datblygu i ddeall ymdrechion y DU mewn perthynas â'r gwrthdaro, ac i ddeall unrhyw effeithiau canfyddedig i Gymru.

Ymrwymodd y Prif Weinidog i weithio gydag Aelodau a allai fod ag etholwyr sydd ag aelodau teuluol a oedd yn ddioddefwyr ar 7 Hydref, neu sy'n cael eu dal fel gwystlon, i ddeall a oes angen cymorth pellach.

Ar ffoaduriaid:

Ers 7 Hydref, mae Gweinidogion Cymru wedi gofyn i Weinidogion Llywodraeth y DU am gyfleoedd ar gyfer adsefydlu o Gaza i'r rhai sydd â'r angen mwyaf. Mae'n ymddangos i ni nad oes unrhyw obaith ar hyn o bryd o gael cynllun adsefydlu Gaza ar gyfer y DU. […] [F]el cenedl sy'n dyheu am fod yn genedl noddfa, byddem hefyd yn anelu at chwarae rhan lawn mewn unrhyw gynllun adsefydlu Gaza pe bai un yn cael ei sefydlu.

Rydym wedi bod yn dilyn yr ymgyrch am gynllun aduno ar gyfer teuluoedd Gaza gyda diddordeb brwd. Mae Llywodraeth Cymru eisoes yn ariannu'r Groes Goch Brydeinig i gefnogi aduno teuluol, gan helpu'r rhai sydd â statws ffoadur i ddod ag aelodau o'u teulu i Gymru drwy lwybr diogel a chyfreithiol a sefydlwyd gan Lywodraeth y DU. Fodd bynnag, mae atgyfeiriadau i'r prosiect o Gaza yn cael eu cymhlethu gan y rhwystrau rhag gadael Gaza. Mae hanes poenus y rhanbarth yn effeithio ar barodrwydd Palesteiniaid i adael, a pharodrwydd gwledydd cyfagos i ganiatáu mynediad. Mae pryder clir na fydd Palesteiniaid byth yn gallu dychwelyd os ydynt yn gadael nawr.

Nid ydym wedi galw'n benodol am gynllun aduno teuluoedd Gaza. Yn hytrach, rydym wedi galw am fersiwn fwy blaengar o gynllun aduno teuluoedd y DU, sy'n adeiladu ar rai o lwyddiannau cynllun teuluoedd Wcráin sydd bellach wedi cau. Fe wnaeth cynllun Wcráin gefnogi 57,000 o bobl a gyrhaeddodd mewn cyfnod byr iawn, yn bennaf oherwydd bod y diffiniad o 'deulu' yn eang a bod prosesu ceisiadau'n gyflym. Gallai'r un dull hwn ar gyfer Palesteiniaid ac eraill gael effaith fuddiol iawn ar les a diogelwch llawer o deuluoedd.

Mae aduno teuluol yn hanfodol i unrhyw un sy'n ceisio noddfa sy'n byw yng Nghymru, ni waeth ble yn y byd y mae eu haelod teuluol a wahanwyd yn byw. Ein dull gweithredu yw cefnogi cynllun teuluol a allai gefnogi Palesteiniaid neu unrhyw berson arall sydd wedi cael noddfa yma yng Nghymru. Byddwn yn parhau i alw am hyn.

John Griffiths AS yn cyflwyno OPIN-2024-0410 76 mlynedd yn ddiweddarach - Cofio'r Nakba "Y Trychineb Parhaus", a gyd-gyflwynir gan Peredur Owen Griffiths AS. Adeg ei gyhoeddi, roedd 12 Aelod wedi llofnodi’r datganiad (gan gynnwys y rhai a’i cyflwynodd). Mae'n darllen fel a ganlyn:

Peredur Owen Griffiths AS yn cyflwyno OPIN-2024-0387 Cydnabod Gwladwriaeth Palesteina, a gyd-gyflwynir gan John Griffiths AS, Darren Millar AS a Jane Dodds AS. Adeg ei gyhoeddi, roedd 23 Aelod wedi llofnodi'r datganiad (gan gynnwys y rhai a’i cyflwynodd). Mae'n darllen fel a ganlyn:

Yn y Cyfarfod Llawn, gofynnodd Mabon ap Gwynfor AS i Gomisiwn y Senedd ymchwilio a oes buddsoddiadau cynllun pensiwn y Senedd mewn cwmnïau arfau a, phan bo'n briodol, i roi pwysau ar fuddsoddwyr pensiwn i roi'r gorau i hynny. Dyma a ddywedodd:

Mae yna bryder mawr ar hyn o bryd y gall pot pensiwn y Comisiwn a phethau sy’n ymwneud â phensiwn y Comisiwn fod yn cael eu defnyddio i ariannu cwmnïau arfau, a’r arfau hynny, yn eu tro, yn cael eu gwerthu i Lywodraeth Israel, sydd wedyn yn defnyddio’r arfau hynny i ymosod ar ysbytai, cwmnïau elusennol, ysgolion ac ati yn Gaza.

Eglurodd Hefin David AS, wrth ymateb fel Comisiynydd y Senedd, dri chynllun pensiwn y Senedd a’u buddsoddiadau:

1. O ran cynllun pensiwn yr Aelodau: nid oes gan y Comisiwn “fodd i ddylanwadu ar y dyraniad […] asedau”. Eglurodd Hefin Davies AS mai “y Bwrdd Pensiynau, sy’n annibynnol ar y Comisiwn, sydd â’r pŵer i fuddsoddi asedau'r Cynllun. Ychwanegodd y byddai ef a Mike Hedges AS, fel aelodau o'r Bwrdd Pensiynau, yn hapus i gwrdd â Mabon ap Gwynfor i godi’r mater a’i drafod cyn cyfarfod nesaf y Bwrdd.
2. Mae cynllun pensiwn staff cymorth yr Aelodau yn cael ei gynnal gan Aviva ac felly nid yw’r Comisiwn yn ymwneud â phenderfynu sut y caiff yr asedau eu buddsoddi. Mae Hefin David AS yn argymell bod Mabon Gwynfor AS yn codi ei bryderon yn uniongyrchol gydag Aviva.
3. Mae Cynllun Pensiwn y Gwasanaeth Sifil, sydd ar gael i staff y Comisiwn, yn gynllun heb ei ariannu ac felly nid oes ganddo asedau i'w buddsoddi.

Gofynnodd Peredur Owen Griffiths AS beth y gellir ei wneud i ymddihatru oddi wrth gwmnïau Israelaidd yn gyffredinol. Dyma a ddywedodd:

Hoffwn wybod beth y gall y Senedd ei wneud i chwarae ei rhan i ddod â’r gwrthdaro erchyll hwn i ben ac i sicrhau heddwch, dynoliaeth a dyfodol i Balesteina, drwy ei chynlluniau pensiwn, ond hefyd drwy ei phrosesau caffael.

Eglurodd Hefin David AS y modd y mae’r Bwrdd Pensiynau'n adolygu cymwysterau amgylcheddol, cymdeithasol a llywodraethiant ei reolwyr yn flynyddol, ac yn cwestiynu ei gynghorwyr ar ymagwedd y rheolwyr at y materion amgylcheddol, cymdeithasol a llywodraethiant ym mhob un o gyfarfodydd y Bwrdd Pensiynau. Cytunodd i godi’r materion yn ei gyfarfod nesaf.

Mae'r Prif Weinidog yn sôn am y gwrthdaro yn ei sesiwn dystiolaeth flynyddol ar gysylltiadau rhyngwladol gyda'r Pwyllgor Diwylliant, Cyfathrebu, y Gymraeg, Chwaraeon a Chysylltiadau Rhyngwladol.

Gofynnodd Jenny Rathbone AS i’r Prif Weinidog:

• gadarnhau bod Llywodraeth Cymru o blaid gwneud cyfraniad sylweddol i apêl y Pwyllgor Argyfyngau Brys (DEC), os caiff un ei lansio; ac
• a roddwyd ystyriaeth i fanteision mewn nwyddau y gellid eu cyfrannu, fel arbenigedd adeiladu, yn enwedig o ystyried cyllideb cysylltiadau rhyngwladol is ar gyfer 2024-25.

Ymatebodd y Prif Weinidog:

Well, I think you're right on both points, Jenny, that is that if the Disasters Emergency Committee launch an appeal, then we would expect to contribute.

I'd have to be clear about needing to understand our budget position at the time in terms of what we could deliver. But there's more than cash and some of that will depend on what reconstruction and support looks like as well, and which partners you get to work with to do that. But in a range of areas, we've provided benefits in kind that aren't always about money—sometimes it's about equipment, sometimes it's about expertise.

So, I'd want to look at what we can do in a positive way. And this all comes back to when there is a period in time when we're able to do that, because at the moment, there isn't a permanent or sustainable ceasefire.

We know the issues about not getting enough aid in to the humanitarian crisis that unfolds before us. And we know that there are people who are still hostages. So, all of those things are very real challenges and we see them in lots of constituencies and regions across Wales where people have direct family, community and friendship links, so I look forward to having the opportunity to help in reconstruction and support.

Gofynnodd Heledd Fychan AS a fydd y cwtogi o 17.6% ar gyllideb datblygu rhyngwladol Llywodraeth Cymru yn effeithio ar ei gallu i gyfrannu at apêl DEC. Ymatebodd y Prif Weinidog drwy ddweud fod unrhyw ostyngiadau yn y gyllideb yn debygol o gael yr effaith a ganlyn:

would affect our ability to provide money to this or any other DEC appeal. […] We don't know when an appeal might be launched. So, the honest truth is it will affect our ability, but I couldn't tell you how much or when, and that's because we don't yet know when a DEC appeal will be launched as well. That is part of the wider reality of our budgetary position.

Dywedodd nad yw wedi cael sgyrsiau manwl am gyfraniadau o Gymru ond bod Llywodraeth Cymru wedi ymgysylltu â chynrychiolwyr Awdurdod Palestina ac y bydd yn ymgysylltu â phobl o Lywodraeth Israel yn y DU hefyd.

Holodd Jenny Rathbone AS a oes rôl i swyddfeydd tramor Llywodraeth Cymru yn Dubai a Doha, ac mae’r Prif Weinidog yn ymateb drwy ddweud:

I think needing to have an international coalition of goodwill is really important for the future, and it's also about how those relationships take place in a way that is respectful, rather than countries not from the region trying to take a leadership role in a way that may not be well received. So, I think we've got to have some sensitivity on all sides, and, actually, Dubai and Doha have been centres of actually trying to get people into conversations to mediate.

Now, they of course have capital, but you've got to have the ability to invest that capital in a way in which the authorities running the territory want that to be done. Now, you have a challenge over who is actually in charge, the nature of the authority that exists, and that still comes back to what a peace will look like. So, we need to get to that point.

But that's why the aid is the first thing, because you need to make sure that people are able to get through the humanitarian crisis that is unfolding, and then to get to what the long-term goal is—and I wish it was not quite so long-term—but to get to the point where there really are two safe, sovereign states living alongside each other.

Now, that's been the position of parties—plural—across the UK. It's the position of the Welsh Government and the UK Government, and I don't see that position changing with the general election.

It's how we're going to be on the side of bringing people to that answer sooner rather than later, and recognising that we, as we sit down today, are not in control of what is happening in Gaza and we have limited influence over the Government of Israel.

Gofynnodd Luke Fletcher AS sut y caiff gwybodaeth ei throsglwyddo i Lywodraeth Cymru gan y Swyddfa Dramor, y Gymanwlad a Datblygu mewn cysylltiad â thrychinebau rhyngwladol ac unigolion yr effeithir arnynt, a gofynnodd a allai Llywodraeth Cymru drosglwyddo’r wybodaeth honno i Aelodau perthnasol o’r Senedd er mwyn eu cynnwys o ran y gefnogaeth. Ymatebodd  y Prif Weinidog drwy ddweud mai Llywodraeth y DU sy’n arwain o ran y berthynas, ac mae’n disgrifio sut mae Aelodau Seneddol, asiantaethau datganoledig, llywodraeth leol a’r trydydd sector yn ymwneud yn aml. Dyma a ddywedodd:

[W]ith the Foreign Office, there is some sharing of information, so there are times when we find out and are told if there are Welsh citizens who are engaged and involved.

The challenge, I think, always is: where does the awareness come from and then how do we something that is genuinely helpful for that person and their family? And that won't always be perfect, because the relationship will be different in different circumstances for the family and how they feel about communities, and who they'll want to have the conversation with as well. So, this isn't saying, 'The Senedd must always be engaged and involved', because that might not be what that person wants.

But where, actually, there is a role for us to play, we should be willing and want to do that and want be part of the conversation, and that's the way that I want to see relationships between the Welsh Government and the Foreign Office and other agencies work. Because the longer term support will undoubtedly engage our responsibilities as well.