A yw’r ystadegau swyddogol wedi dechrau adlewyrchu effaith y coronafeirws ar y farchnad lafur?
Bob mis, mae'r Swyddfa Ystadegau Gwladol (SYG) yn cyhoeddi amcangyfrifon o gyfraddau cyflogaeth a diweithdra. Mae'r amcangyfrifon hyn yn seiliedig ar wybodaeth a gesglir gan yr arolwg o'r llafurlu ar gyfer y tri mis blaenorol. Mae'r oedi amser i'r ffigurau hyn yn golygu bod y datganiad marchnad lafur diweddaraf a gyhoeddwyd ar 15 Mawrth 2022 yn rhoi gwybodaeth rhwng mis Tachwedd 2021 a mis Ionawr 2022.
Daeth y Cynllun Cadw Swyddi drwy gyfnod y Coronafeirws i ben ar 30 Medi 2021 felly mae'r arolwg o’r llafurlu ym mis Chwefror wedi dechrau adlewyrchu effaith y coronafeirws ar y farchnad lafur.
Beth mae ffigurau diweddaraf yr arolwg o'r llafurlu yn ei ddangos?
Mae’r Arolwg o’r Llafurlu yn arolwg aelwydydd chwarterol o oddeutu 80,000 o oedolion. Gan y bu pobl ar ffyrlo o hyd yn ystod rhan o’r cyfnod adrodd diweddaraf (mis Medi 2021 i fis Tachwedd 2021), nid yw’r arolwg o’r llafurlu eto’n adlewyrchu effaith lawn y coronafeirws ar y farchnad lafur yng Nghymru.
Mae’r Swyddfa Ystadegau Gwladol yn esbonio eu bod wedi gwneud newidiadau i’r arolwg o’r llafurlu:
Mae’r ymatebion i’r Arolwg o’r Llafurlu (LFS) wedi cael eu hail-bwysoli i boblogaethau newydd sydd wedi’u deillio drwy ddefnyddio cyfraddau twf o Wybodaeth Amser Real (RTI) Cyllid a Thollau Ei Mawrhydi, i ganiatáu ar gyfer tueddiadau gwahanol yn ystod pandemig y coronafeirws (COVID-19). Bydd yr ail-bwysoli yn rhoi amcangyfrifon gwell o'r cyfraddau a'r lefelau.
Rhwng mis Tachwedd 2021 a mis Ionawr 2022, y gyfradd ddiweithdra ymhlith pobl 16 oed a hŷn yng Nghymru oedd 3.0%, sef 3.7 y cant yn is nag yr oedd yn y chwarter blaenorol (rhwng mis Awst 2021 a mis Hydref 2021). Mae hyn yn ostyngiad o 11,000 ers y chwarter blaenorol, sef 45,000 o bobl.
Ffynhonnell: SYG, Regional labour market: Headline indicators for Wales
Mae'r gyfradd diweithdra yng Nghymru (3.0%) yn uwch na Gogledd Iwerddon (2.7%) ond yn is na Lloegr (4.1%) a'r Alban (3.8%).
Canran y bobl 16 oed neu’n hŷn sy'n ddi-waith, gwledydd y DU; Tachwedd 2016 – Ionawr 2017 i Tachwedd 2021 - Ionawr 2022.
Ffynhonnell: SYG, Labour market in the regions of the UK: Mawrth 2022
Mae data o'r arolwg o’r llafurlu yn dangos y gyfradd ddiweithdra yn ôl rhyw ac oedran ar gyfer y 12 mis hyd at fis Medi 2021. Mae’r data diweddaraf yn dangos bod y cyfraddau diweithdra uchaf ymhlith dynion a merched yn y grŵp oedran 16-24. Yn y grwpiau oedran 16-24 a 50-64 mae’r gyfradd diweithdra yn uwch ymhlith dynion na merched.
Cyfradd ddiweithdra yn ôl oedran a rhyw yng Nghymru; 12 mis hyd at fis Medi 2021
Mae data diweithdra hefyd ar gael fesul etholaeth seneddol. Mae’r map isod yn dangos mai Gorllewin Abertawe oedd â’r gyfradd uchaf (10.3 y cant) a Dyffryn Clwyd oedd â’r gyfradd isaf (1.7 y cant) ar gyfer y 12 mis hyd at fis Medi 2021.
Noder: Mae’r samplau yng Nghanol Caerdydd , Pontypridd a’r Rhondda yn rhy fach i ddarparu amcangyfrifon.
A oes data eraill y gallwn eu defnyddio i weld effaith y coronafeirws ar y farchnad lafur yng Nghymru?
Mae nifer y bobl sy’n hawlio budd-daliadau yn cael eu cyhoeddi'n fisol ac maent yn fwy amserol. Fodd bynnag, gall pobl mewn gwaith hefyd fod yn gymwys i gael Credyd Cynhwysol a gellid eu cynnwys yn y nifer sy'n hawlio budd-daliadau. Mae’r SYG yn nodi;
As part of the response to the pandemic, the rules about who can claim Universal Credit have changed, meaning an increased proportion of those claiming may actually still be in some kind of work. Because of these reasons, the change in the claimant count almost certainly ends up overstating any underlying change in unemployment.
Mae’r Swyddfa Ystadegau Gwladol hefyd wedi bod yn gweithio gyda Chyllid a Thollau Ei Mawrhydi i greu amcangyfrifon o gyflogeion sy’n cael eu talu drwy'r cynllun Talu Wrth Ennill. Mae’r data a addaswyd yn dymhorol ar gyfer Talu Wrth Ennill ym mis Chwefror 2022 (1,290,231) yn dangos bod nifer y cyflogeion ar gyflogres yng Nghymru yn uwch na’r nifer ym mis Chwefror 2020. Bu cynnydd o 10,956 o gyflogeion ar gyflogres rhwng mis Ionawr 2022 a mis Chwefror 2022.
Nifer yr hawlwyr - wedi'i haddasu'n dymhorol
Mae'r SYG yn cyhoeddi cyfres arbrofol sy'n cyfrif nifer y bobl sy'n hawlio Lwfans Ceisio Gwaith ynghyd â'r rhai sy'n hawlio Credyd Cynhwysol ac mae'n ofynnol iddynt geisio gwaith a bod ar gael i weithio. Mae hyn yn disodli nifer y bobl sy'n hawlio’r Lwfans Ceisio Gwaith fel prif ddangosydd nifer y bobl sy'n hawlio budd-daliadau yn bennaf am eu bod yn ddi-waith. Mae'r data diweddaraf ar gyfer mis Chwefror 2022 yn dangos bod nifer yr hawlwyr yng Nghymru wedi cynyddu o 59,173 ym mis Mawrth 2020 i 119,232 ym mis Awst 2020, ac yna wedi lleihau i 75,196 ym mis Chwefror 2022.
Nifer yr hawlwyr yng Nghymru; mis Chwefror 2020 i fis Chwefror 2022
Ffynhonnell, NOMIS, Nifer y bobl sy’n hawlio budd-dal SYG - addesir yn dymhorol
Nodiadau: O fis Mai 2013 ymlaen, ystyrir bod y ffigurau hyn yn ystadegau arbrofol. Dan y cynllun Credyd Cynhwysol, mae'n ofynnol i rychwant ehangach o hawlwyr geisio gwaith na chynllun y Lwfans Ceisio Gwaith. Wrth i Wasanaeth Llawn Credyd Cynhwysol gael ei gyflwyno mewn ardaloedd penodol, mae’n debygol y bydd cynnydd yn nifer y bobl y cofnodir eu bod yn ei hawlio. Caiff y cyfraddau ar gyfer rhanbarthau a gwledydd o 2018 ymlaen eu cyfrifo drwy ddefnyddio trigolion 16-64 oed canol 2015.
Diffiniadau
Mae nifer y bobl ddi-waith yn y DU yn cynnwys pobl sy'n bodloni'r diffiniad o ddiweithdra a nodir gan y Sefydliad Llafur Rhyngwladol (ILO). Mae'r Sefydliad Llafur Rhyngwladol yn diffinio pobl ddi-waith fel:
- y rhai heb swydd, sydd wedi bod wrthi'n chwilio am waith yn y pedair wythnos diwethaf ac sydd ar gael i ddechrau gweithio yn y pythefnos nesaf
- y rhai allan o waith, sydd wedi dod o hyd i swydd ac yn aros i'w dechrau yn y pythefnos nesaf
Mae cyflogaeth yn mesur nifer y bobl 16 oed neu’n hŷn sydd mewn gwaith cyflogedig. Y prif fesur o gyflogaeth ar gyfer y DU yw'r gyfradd gyflogaeth ar gyfer y rhai rhwng 16 a 64 oed.
Y prif fesur o anweithgarwch yn y DU yw cyfradd y rhai rhwng 16 a 64 oed heb swydd nad ydynt wedi chwilio am waith yn y pedair wythnos diwethaf a/neu nad ydynt ar gael i ddechrau gweithio yn y pythefnos nesaf.
Erthygl gan Joe Wilkes a Helen Jones, Ymchwil y Senedd, Senedd Cymru
